Í Kirkjubæ var sett nunnuklaustur 1186. Þaðan eru þessar sagnir um:
Fyrir ofan Kirkjubæ er fjallshlíð fögur og grasi vaxin upp undir eggjar og eggjarnar víða manngengar þó bratt sé. Uppi á fjalli þessu er graslendi mikið og fagurt umhverfis stöðuvatn eitt sem kallað er Systravatn af því nunnur tvær frá klaustrinu áttu að hafa lagt þangað leiðir sínar, annaðhvort báðar saman eða sín í hvoru lagi.
Það er sagt að gullkambur óvenju fallegur var réttur upp úr vatninu og fór önnur fyrst að reyna að vaða eftir honum en vatnið varð henni of djúpt og fórst hún í því.
Hina er sagt að einnig hafi langað til að eignast kambinn en ekki séð nein ráð til þess. Loksins kom hún auga á steingráan hest hjá vatninu og ræður það af að taka hann og ríða honum en hann var svo stórvaxinn að hún komst ekki á bak honum fyrr en hann lækkaði sig allan að framan eða lagði sig á knén. Reið hún honum svo út í vatnið og hefur ekkert af þessu sést síðan, nunnan, hesturinn né kamburinn. Af þessu er vatnið kallað Systravatn.
Skaftá rennur rétt hjá Kirkjubæ og stendur einstakur steindrangur þverhníptur upp fyrir vestan hana og er aðeins einstigi upp á hann einum megin. Efst á honum er slétt flöt lítil og tvær þúfur á flötinni og segja menn að þær þúfur séu leiði þeirra systra og þar hafi þær brenndar verið og sé önnur þúfan sígræn en hin grænki aldrei en á henni vex þyrnir. Af þessu er drangurinn kallaður Systrastapi.
Meðan nunnuklaustrið var í Kirkjubæ var því samtíða munkaklaustur á Þykkvabæ í Álftaveri og er ekki lengra á milli en 1 1/4 mílu vegar þegar beint er farið en á milli Síðunnar og Álftaversins rennur Skaftá sem kunnugt er. Á ánni var brú í fornöld.
Það er sagt að oft hafi ábótinn og munkarnir úr Þykkvabæ farið í Kirkjubæ að hitta abbadísina og systurnar og var það hægt í högum meðan brúin var á Skaftá. En á þeirri leið fyrir sunnan eða vestan ána heitir Sönghóll. Þaðan sér fyrst heim að Kirkjubæ þegar sú leið er farin. Þegar munkarnir komu á þennan hól hófu þeir allajafna upp söng svo mikinn að heyrðist heim að klaustrinu og af því dregur hóllinn nafn enn í dag. Þegar söngurinn heyrðist heim að Kirkjubæ lét abbadísin hringja klukkum en gekk sjálf með öllum systrunum í móti ábótanum og munkunum niður að Skaftá. Það eru nú sandgígar eintómir og heitir það svæði Glennarar.
Mikið var jafnan um dýrðir í Kirkjubæ þegar Þykkbæingar voru þar komnir og aldrei þótti systrunum jafngóð ævi sín sem þá. En snemma lagðist sá orðrómur á að munkarnir vendu þangað komur sínar meir en góðu hófi gegndi til að fífla systurnar. Þessi lifnaður keyrði svo úr hófi að abbadísin og systurnar vissu þetta nálega hver með annarri og eru enn um það nokkrar sagnir.
Einu sinni var bæði ábótinn og munkur einn eða fleiri með honum nætursakir í Kirkjubæ. Það greinir nú ekki frá því fyrst um sinn hvar ábótinn svaf um nóttina en þess er getið að abbadísin fór á hnotskóg með ljós um miðja nótt til að líta eftir lifnaði systranna. Kom hún þá í kompu einni að munki og nunnu sem sænguðu saman.
Abbadísin ætlaði að fara að ávíta nunnuna en nunnunni varð litið á höfuðbúning abbadísar og segir: „Hvað hafið þér á höfðinu, móðir góð?“
Varð þá abbadísin þess vör að hún hafði tekið brókina ábótans í misgripum og skautað sér með henni í staðinn fyrir skuplu svo hún mýkti málin og sagði um leið og hún gekk burtu: „Allar erum vér syndugar, systur.“
Hlustaðu á söguna:
Sögumaður:
Hafdís Erla Bogadóttir
Heimildir:
Íslenskar þjóðsögur.
Höfundur: Benedikt Jóhannesson/Jóhannes Benediktsson
Teiknari:
Eyrún Óskarsdóttir
Tölvugrafík:
Björk Harðardóttir
Hljóðvinnsla:
Hafdís Erla Bogadóttir
Myndband:
Markús Sveinn Markússon